Πηγή: Euronews
Την περασμένη εβδομάδα, η Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής του Κοπέρνικου (CS3), που εκτελείται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων (ECMWF) εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εξέδωσε την εμβληματική ετήσια Έκθεσή της για το Ευρωπαϊκό Κλίμα του 2019, η οποία αφορά τις κλιματικές συνθήκες, τις τάσεις και τα ακραία φαινόμενα που σημάδεψαν τη χρονιά που πέρασε, ενώ περιλαμβάνει και συγκρίσεις με τις τάσεις που σημειώθηκαν κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Η έκθεση αυτή συμβάλλει στην κατανόηση του πώς μπορεί να διαμορφωθεί το μέλλον, ώστε να μπορέσει κάθε τομέας να προσαρμοστεί και να γίνει πιο αποδοτικός, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, συγκεκριμένα.
Ο Κάρλο Μπουοντέμπο, διευθυντής της Υπηρεσίας Κλιματικής Αλλαγής του Κοπέρνικου, μιλά για τα κύρια πορίσματα της έκθεσης και για τη σημασία που μπορεί να έχουν για το μέλλον της Ευρώπης.
Πολλοί κλιματικοί δείκτες της έκθεσης επιβεβαιώνουν ότι η Ευρώπη θα ζήσει θερμότερες μέρες. Από ποια άποψη ξεχωρίζει το 2019 και ποια συμπεράσματα για τη θερμοκρασία μάς ενδιαφέρουν περισσότερο;
Κάρλο Μπουοντέμπο: Το 2019 ήταν η θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί στην Ευρώπη, και οι θερμοκρασίες ξεπέρασαν τον μέσο όρο στις περισσότερες περιοχές της ηπείρου. Είναι σύνηθες να εκδηλώνονται ανωμαλίες θερμότητας αλλά και ψύχους, όμως η περσινή χρονιά ήταν ομοιόμορφα θερμή, και αυτό είναι αξιοσημείωτο. Μπορεί, βέβαια, οι πρωτοφανείς θερμοκρασίες να αποτελούν είδηση, αλλά δεν προκαλούν έκπληξη, από επιστημονική άποψη, καθότι γνωρίζουμε ότι το κλίμα γίνεται θερμότερο. Παρατηρούμε ότι οι πρωτοφανείς εκδηλώσεις θερμότητας γίνονται ολοένα πιο συχνές, και μάλιστα περισσότερο από ό,τι θα περιμέναμε αν οφείλονταν αποκλειστικά στην κλιματική μεταβλητότητα. Βλέπουμε ότι, από τα τελευταία 12 χρόνια, τα 11 είναι τα πιο θερμά που έχουν καταγραφεί· δεν πρόκειται για κάποια ανεξήγητη στατιστική διακύμανση, είναι το αποτέλεσμα της ανόδου της θερμοκρασίας.
Πόσο θερμότερο ήταν το 2019 συγκριτικά με άλλα θερμά έτη;
Δεν πρόκειται για μια απίστευτα υψηλότερη κορύφωση σε σχέση με ό,τι έχουμε δει παλιότερα. Το 2019 ήταν πιο θερμό από κάθε άλλο έτος, αλλά δεν απέχει πολύ από το 2014 και το 2015. Είναι σαν να έχουμε να κάνουμε με μια δέσμη θερμών ετών, κατά 1,3 °C πιο ζεστών από τη δεκαετία του 1970. Ο σχηματισμός της δέσμης είναι πιθανότατα αποτέλεσμα της ανόδου της θερμοκρασίας του κλιματικού συστήματος. Το βασικότερο συμπέρασμα είναι ότι το κλίμα γίνεται ομοιόμορφα θερμότερο σε όλη την Ευρώπη και οι κύριοι παράγοντες είναι οι ανθρωπογενείς εκπομπές αεριών του θερμοκηπίου (ΑΘ).
Οπότε, τι να περιμένουμε στο εξής;
Άνοδο της θερμοκρασίας. Αυτό δείχνει το μοντέλο, όπως και οι παρατηρήσεις μας. Επιπλέον των διακυμάνσεων του φυσικού κλίματος, υπάρχει μια θεμελιώδης τάση. Πάντα υπάρχει ενδεχόμενο για ένα κρύο έτος, αλλά οι πιθανότητες μειώνονται όσο περνούν τα χρόνια εξαιτίας αυτής της ανοδικής τάσης. Δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια πόσο θερμά θα είναι τα χρόνια που έρχονται, σε γενικές γραμμές, όμως, είναι πιο πιθανό να είναι τα θερμότερα που έχουμε δει.
Πώς επηρέασε η ζέστη την καθημερινότητα το 2019;
Η περσινή χρονιά δεν ήταν μόνο η πιο θερμή που έχει καταγραφεί, αλλά συνοδεύτηκε και από αρκετούς καύσωνες. Τον καύσωνα του Φεβρουαρίου, όταν η θερμοκρασία ξεπέρασε τους 20 °C σε κάποιες περιοχές, ακολούθησαν οι καύσωνες στα τέλη του Ιουνίου και του Ιουλίου, με πρωτοφανείς θερμοκρασίες κατά μήκος της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας και του Ην. Βασιλείου. Αυτά τα ακραία φαινόμενα ήρθαν να προστεθούν σε μια γενικά θερμή περίοδο και είναι δυνατόν να σας προϊδεάσουν για το πώς θα είναι ένα θερμότερο κλίμα. Φυσικά, η αναλογία αυτή έχει τα όριά της.
Δεν επηρεάστηκαν μόνο οι άνθρωποι, αλλά και ο εξοπλισμός και οι υποδομές σε όλη την Ευρώπη. Η θερμική διαστολή δημιούργησε πρόβλημα στα τρένα, καθώς προκάλεσε παραμόρφωση των ραγών και αναστολή της κυκλοφορίας στο Ην. Βασίλειο, τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία. Γέφυρες, εργοστάσια παραγωγής ενέργειας, δίκτυα διανομής και παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος δέχθηκαν πλήγμα, επίσης. Όλοι οι τομείς είναι πιθανό να επηρεαστούν από την άνοδο της θερμοκρασίας του κλίματος. Είναι αναγκαίο να προχωρήσουμε σε επανεξέταση αυτών των καίριας σημασίας υποδομών, ώστε να αντεπεξέλθουν στις κλιματικές αλλαγές.
Πέρυσι, κάποιες ευρωπαϊκές χώρες έζησαν τον πιο βροχερό Νοέμβριο που έχει καταγραφεί. Αλλάζει αυτό την τρέχουσα αντίληψή μας για τις τάσεις των βροχοπτώσεων;
Ο εξαιρετικά βροχερός Νοέμβριος επηρέασε κυρίως τη δυτική Ευρώπη – τη Γαλλία, τη βόρεια Ισπανία, τη βόρεια Ιταλία και το Ην. Βασίλειο, που είχαν επηρεαστεί από συνθήκες ξηρασίας νωρίτερα μέσα στη χρονιά. Σε κάθε περίπτωση, ήταν ένα έτος με μεγάλες ανομοιογένειες: είχαμε ανομβρίες, πλημμύρες και πρωτοφανή φαινόμενα. Οι βροχοπτώσεις, στο σύνολό τους, δεν εκδηλώνουν κάποια τάση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς δύσκολα εντοπίζεται ένα σαφές επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Όμως, αυτό αλλάζει σε τοπικό επίπεδο. Αν δείτε τη νότια Ευρώπη, υπάρχουν επαρκή στοιχεία που δείχνουν ότι μέχρι και τα πιο έντονα περιστατικά υετού είναι πιθανό να αυξηθούν, ακόμα και σε περιοχές όπου αναμένεται να παρουσιαστούν μειωμένα ετήσια ποσοστά βροχοπτώσεων.
Στην έκθεση επισημαίνεται, επίσης, ότι το 2019 καταγράφηκαν τα δεύτερα χαμηλότερα επίπεδα υγρασίας εδάφους από το 1979. Σε τι οφείλεται αυτό;
Ιστορικά, καταγράφεται φθίνουσα τάση της υγρασίας εδάφους στην Ευρώπη. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Η απλούστερη εξήγηση θα ήταν ότι, αν τα επίπεδα υετού παραμένουν ίδια, αλλά η θερμοκρασία ανεβαίνει, το ίδιο κάνει και η εξάτμιση του νερού. Ανάλογα με την τοποθεσία, ασφαλώς, αλλάζουν και οι παράγοντες που επηρεάζουν την υγρασία του εδάφους. Πέρυσι, παρατηρήσαμε μια σειρά αρνητικών ανωμαλιών στην υγρασία εδάφους να εκτείνεται από τη δυτική Ευρώπη έως τη Γερμανία – μια περιοχή στην οποία, υπό φυσιολογικές συνθήκες, κανένας δεν θα περίμενε να δει συνθήκες ξηρασίας.
Πρωτοφανής τήξη επηρέασε τη Γροιλανδία το 2019, ενώ η έκταση της παγονησίδας κινήθηκε σε χαμηλά επίπεδα κάθε μήνα του περασμένου έτους. Ποια είναι τα αίτια;
Η έκταση του φαινομένου στη Γροιλανδία μάς εξέπληξε όλους, καθώς πολύ υψηλές θερμοκρασίες προκάλεσαν τήξη σε όλο το παγετωνικό κάλυμμα. Συνολικά, το λιώσιμο των πάγων της Αρκτικής παρουσίασε πτώση, και παρατηρήσαμε ότι ο θαλάσσιος πάγος στο Αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ κατά τον χειμώνα ήταν πιο πολύς από ό,τι συνήθως. Αυτό δεν έρχεται σε αντίθεση με τη μείωση του θαλάσσιου πάγου που έχουμε δει έως τώρα· μέσα στα επόμενα χρόνια, είναι πολύ πιθανό να έχουμε άλλη μία μέγιστη μείωση θαλάσσιου πάγου, επειδή, μεταξύ άλλων, έχουμε έναν μηχανισμό σαφούς ανάδρασης στην πολική περιοχή, όπου οι μειωμένοι θαλάσσιοι πάγοι προκαλούν περισσότερη άνοδο της θερμοκρασίας και, συνεπώς, περισσότερη τήξη. Εξαιτίας αυτού, η θερμοκρασία στην περιοχή ήδη αυξάνεται.
Πώς επηρεάζεται η Ευρώπη από αυτό;
Είναι σίγουρο ότι επηρεάζεται το κλίμα σε τοπικό επίπεδο και ο βιοπορισμός, παρότι γεννώνται επίσης νέες ευκαιρίες, κατά μήκος της Αρκτικής. Είναι πιθανό να υπάρξουν επιπτώσεις στον καιρό μελλοντικά και αυξάνονται οι βιβλιογραφικές πηγές που καταδεικνύουν μια σχέση ανάμεσα στο παγετωνικό κάλυμμα της Αρκτικής και στον καιρό της Ευρώπης.
Πώς ήταν το 2019 ως προς τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου;
Οι συγκεντρώσεις ανήλθαν. Δεν παρατηρείται μείωση και αυτό σημαίνει ότι οι παράγοντες στους οποίους οφείλεται το φαινόμενο του θερμοκηπίου παραμένουν παρόντες, οπότε δεν μπορούμε παρά να αναμένουμε περαιτέρω άνοδο της θερμοκρασίας. Δεν έχουμε δει κανένα σημάδι αλλαγής στην πορεία του φαινομένου. Ο περσινός ρυθμός αύξησης των συγκεντρώσεων ΑΘ κινείται στα ίδια επίπεδα με τις πρόσφατες ιστορικές καταγραφές.
Στην έκθεση αναφέρεται, επίσης, ότι η Ευρώπη θερμαίνεται πιο γρήγορα από άλλες περιοχές. Πώς το εξηγείτε αυτό;
Το 2019, η θερμοκρασία της Ευρώπης ήταν κατά 2 °C πιο υψηλή συγκριτικά με την προ-βιομηχανική περίοδο, ενώ η μέση θερμοκρασία παγκοσμίως ανήλθε κατά 1,1 °C. Όμως, πρέπει να έχουμε κατά νου δύο πράγματα. Πρώτον, οι ηπειρωτικές περιοχές θερμαίνονται πιο γρήγορα από τους ωκεανούς. Και δεύτερον, στο επίκεντρο των αναλύσεών μας δεν βρίσκονται τόσο οι ωκεανοί όσο οι ηπειρωτικές περιοχές, και, ως εκ τούτου, ένα μεγάλο τμήμα της Αρκτικής συμπεριλήφθηκε. Γνωρίζουμε πως η θερμοκρασία στις πολικές περιοχές αυξήθηκε πολύ περισσότερο από ό,τι σε άλλα μέρη. Συνεπώς, μπορεί αυτό να έπαιξε ρόλο στην άνοδο της θερμοκρασίας που παρατηρήθηκε στην Ευρώπη.
Καλά νέα υπάρχουν στην έκθεση;
To 2019 ήταν η πιο ηλιόλουστη χρονιά που έχει καταγραφεί. Όχι μόνο στον Ευρωπαϊκό Νότο, όπου γενικότερα οι ώρες ηλιοφάνειας είναι περισσότερες, αλλά και στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Και αυτό είναι μέρος ενός επαναλαμβανόμενου μοτίβου – παρατηρούμε αύξηση των ωρών με ηλιοφάνεια.
Στο πλαίσιο της τρέχουσας πανδημίας του COVID-19, πολλές ρυπογόνες ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν ανασταλεί. Σε τι βαθμό μπορεί αυτό να επηρεάσει τους μελλοντικούς κλιματικούς δείκτες;
Είδαμε να υπάρχει αντίκτυπος σε αερολύματα όπως το PM 2,5 και το υποξείδιο του αζώτου, στα οποία παρατηρήθηκε μείωση τόσο στην Κίνα όσο και στην Ευρώπη, σε περιοχές που εκδηλώνουν υψηλές τάσεις ρύπανσης. Υπήρξαν ισχυρισμοί ότι η απαγόρευση κυκλοφορίας επέφερε μείωση των ΑΘ, αλλά δεν νομίζω πως είναι δυνατόν να αποδοθούν με όρους μετρήσιμων επιδράσεων στους κλιματικούς δείκτες. Ο λόγος είναι η πολύ μεγάλη αδράνεια εντός του κλιματικού συστήματος. Συνεπώς, ακόμα και αν παύαμε να εκπέμπουμε ρύπους σήμερα κιόλας, δεν είναι απαραίτητο ότι θα βλέπαμε αποτελέσματα νωρίτερα από την πάροδο 20 ετών σε ό,τι έχει να κάνει με τον μέσο όρο της παγκόσμιας θερμοκρασίας.
Πώς μπορούν να αξιοποιήσουν οι δράσεις προσαρμογής την έκθεση και τα κλιματικά δεδομένα;
Στην C3S, επιθυμούμε να είμαστε η κινητήριος δύναμη της προσαρμογής. Δεν εφαρμόζουμε εμείς οι ίδιοι, βεβαίως, στρατηγικές προσαρμογής. Στόχος μας είναι η παροχή δεδομένων καλής ποιότητας προς τις αρμόδιες για την προσαρμογή αρχές, ώστε να στηρίζουν τον σχεδιασμό τους στη βάση αυτών των στοιχείων. Η έκθεση απευθύνεται στο ευρύτερο κοινό και επιτρέπει τη βαθύτερη γνώση των πληροφοριών για το κλίμα. Σαφώς, η έκθεση είναι πλούσια σε δεδομένα που είναι διαθέσιμα προς όλους και προσφέρονται για χρήση σε κάθε λογής εφαρμογές.
Πλέον μετράμε 40.000 εγγεγραμμένους χρήστες και καθημερινά τους προσφέρουμε 50 τεραμπάιτ δεδομένων. Το ποσοστό εταιρειών, κυβερνήσεων και διεθνών οργανισμών που έχουν πρόσβαση στα δεδομένα μας έχει αυξηθεί με σταθερό ρυθμό και συνεχίζει να αυξάνεται αφότου ξεκινήσαμε τη λειτουργία της Μνήμης Κλιματικών Δεδομένων. Όπως συνέβη και με την έκθεση, αυτό κατέστη εφικτό χάρη στη συστηματική συλλογή δεδομένων της C3S, στις υποδομές, στα συστήματα ποιοτικού ελέγχου και στο ανθρώπινο δυναμικό της, που της επιτρέπει να λειτουργεί όλη μέρα, κάθε μέρα.
Το κλίμα έπαψε να είναι κάτι που μπορούμε να θεωρούμε δεδομένο· το κλίμα του παρελθόντος δεν είναι πλέον ενδεικτικό τού τι μας επιφυλάσσει το μέλλον. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αλλάξουμε στάση απέναντι στα κλιματικά στοιχεία και δεδομένα. Από τις συγκοινωνίες μέχρι την υγεία και από τη γεωργία μέχρι τις ασφαλίσεις, πολλοί τομείς έχουν ανάγκη από κλιματικά δεδομένα καλής ποιότητας – όχι μόνο αξιόπιστες καταγραφές του παρελθόντος, αλλά και την κατανόηση του πώς μπορεί να διαμορφωθεί το μέλλον, ώστε να μπορέσουν να προσαρμοστούν και να γίνουν πιο αποδοτικοί.
Κατεβάστε τη σύνοψη της έκθεσης πατώντας εδώ.
Ξεφυλλίστε την πλήρη έκθεση πατώντας εδώ.