Κείμενο: Δημήτρης Γ. Μπούσμπουρας
Πηγή: Κουτσομύλι | Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Οιωνός, της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, το 1999
Καθώς επανέρχεται συνεχώς το θέμα των απελευθερώσεων φιδιών, επανήλθε και η φήμη από ότι αφήνονται φίδια με κάθε τρόπο, θυμήθηκα ένα κείμενο του 1999. Ισχύει και σήμερα αφού με τον ίδιο τρόπο προσλαμβάνουμε την φύση.
Σε προηγούμενο τεύχος του Οιωνού είχαμε αποδείξει ότι πολλές από τις ανυπόστατες φήμες για απελευθερώσεις λύκων, φιδιών κλπ είναι κατευθυνόμενες.
Το φαινόμενο όμως είναι γενικευμένο σε όλο τον δυτικό κόσμο. Οι μύθοι περί ανεξέλεγκτων απελευθερώσεων από οικολόγους διαδίδονται παντού στην Ευρώπη και την Αμερική. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής οι οικολόγοι… ρίχνουν φίδια που ανήκουν σε ένα σχετικά σπάνιο είδος με ελικόπτερα. Παρά την διάψευση από τις υπηρεσίες οι φήμες επιμένουν.
Φαίνεται ότι υπάρχει μια έμφυτη ανάγκη στον άνθρωπο να αισθάνεται τον φόβο και το άγνωστο δίπλα του. Τα παραμύθια, οι ιστορίες για φαντάσματα και τα κατορθώματα που ύφαιναν το μυστήριο και εξάπτανε την φαντασία δεν διαδίδονται πλέον από στόμα σε στόμα. Όμως ακόμη και στην εποχή της τηλεόρασης και της εικονικής πραγματικότητας η ανάγκη για μυθοπλασία είναι ισχυρή. Η μονότονη ανιαρή ζωή μπροστά στην TV και η ανάγκη για το ανέλπιστο και το άγνωστο που καραδοκεί είναι το υπόβαθρο για την δημιουργία της νέας μυθολογίας.
Καθώς, μέσα σε μια γενικευμένη καταστροφολογία, το περιβάλλον παρουσιάζεται από τα ΜΜΕ εντελώς υποβαθμισμένο, άδειο από ζωή και μυστήριο, οι μύθοι περί απελευθερώσεων επαναφέρουν τον φόβο απέναντι στην άγρια φύση. Με τις «απελευθερώσεις» το υποβαθμισμένο περιβάλλον γίνεται πάλι άγριο. Η περιπλάνηση στην ύπαιθρο μπορεί να είναι πάλι συναρπαστική.
Ο μύθος αρχίζει να εξυφαίνεται μετά από μια παρατήρηση ενός σχετικά σπάνιου ζώου, ιδιαίτερα αν αυτό δημιουργεί μια αίσθηση ασυνείδητου φόβου όπως ο λύκος και τα φίδια. Το αίτιο της ανέλπιστης συνάντησης με ένα είδος που νομίζαμε για εξαφανισμένο αναζητείται έξω από τους μηχανισμούς της φύσης η οποία είναι «νεκρή». Η επανάκαμψη της άγριας ζωής τυλίγεται με μυστήριο και συνωμοσίες και ο ρόλος του κακού που υπάρχει σε κάθε μύθο αποδίδεται στους οικολόγους.
Η αρχική εκδοχή μεταπλάσσεται γρήγορα σε αναλυτική ιστορία με λεπτομέρειες και περιγραφή των συνωμοτών. Η ανάγκη όλων μας για το μυστήριο επιταχύνει την διάδοση. Κάποια στιγμή μπαίνουν στον χορό τα ΜΜΕ. Στα βραδινά δελτία ειδήσεων ο σοβαρός κ. Χατζηνικολάου τροφοδοτεί τον μύθο για να ανεβάσει την ακροαματικότητα.
Όλα θα ήταν πολύ ανώδυνα αν δεν οδηγούσαν σε φονεύσεις των ζώων τα οποία περιφέρονται στην συνέχεια θριαμβευτικά, ως τρόπαια, για να συμπληρωθεί ο μύθος με τον ήρωα που φέρνει την λύση και …απελευθερώνει την κοκκινοσκουφίτσα.
Υπάρχει όμως και το αντίστροφο φαινόμενο. Αντί για διαμαρτυρίες, προτροπές. Συχνά μας έχουν πλησιάσει πολλοί, με περιβαλλοντική ευαισθησία, ρωτώντας αν αφήνουμε λύκους και φίδια. Όταν αρχίζουμε να τους εξηγούμε ότι οι φήμες είναι ψευδείς και ανυπόστατες, μας κοιτάζουν δύσπιστα και ψιθυρίζουν συνωμοτικά «μαζί σας είμαστε, να αφήσετε». Είναι εντελώς βέβαιοι ότι η φύση έχει πεθάνει και ότι δεν έχει ικανότητες ανάκαμψης χωρίς εξωγενή παρέμβαση.
Τι να κάνουμε λοιπόν μπροστά στο φαινόμενο; Να απαντήσουμε ειρωνικά και να αστειευτούμε. Ο μύθος καταρρίπτεται μόνο στην υπερβολή του. Ή μήπως αν δηλώσουμε ότι η επόμενη φουρνιά θα περιέχει λεοπαρδάλεις και γέτι των Υμαλαϊων, θα το πιστέψουν και αυτό; Η ουσιαστική λύση στο παράλογο θα έρθει μόνο με την αποκατάσταση της σχέσης μας με την φύση. Και γι αυτό χρειάζεται περισσότερη επαφή με την άγρια ζωή της πατρίδας μας, στην ύπαιθρο, αντί να μένουμε καθηλωμένοι στην τηλεόραση και πιο μετρημένες δόσεις περιβαλλοντικής καταστροφολογίας. Όσο για τους δικούς μας προσωπικούς μύθους ας τους αναζητήσουμε σε άλλα πεδία του ψυχισμού μας.
Διαβάστε επίσης:
Ποιος αμολάει τα άγρια ζώα; – Ένας μύθος επικίνδυνος για τη φύση και τον άνθρωπο