«Χωματερή» πλαστικών η Μεσόγειος

Πηγή: Η Καθημερινή

Η Μεσόγειος διαθέτει περιοχές σπάνιας ομορφιάς και μεγάλο πλούτο ζωής. Αν και αποτελεί το 1% της έκτασης των παγκόσμιων θαλασσών και ωκεανών, διαθέτει το 10% της παγκόσμιας θαλάσσιας βιοποικιλότητας. Την ίδια ώρα, όμως, μετατρέπεται ταχέως σε μια πλωτή «χωματερή» πλαστικών απορριμμάτων, καθώς υπολογίζεται πως στα κύματά της… λικνίζεται το 55% των πλωτών πλαστικών σωματιδίων του πλανήτη και το 7% των μικροπλαστικών. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, 229.000 τόνοι πλαστικών απορριμμάτων διαρρέουν κάθε χρόνο στη Μεσόγειο (εκ των οποίων το 6% μικροπλαστικά, δηλαδή μικρότερα των 5 χιλιοστών). Η πολύ άσχημη αυτή κατάσταση πρέπει να αντιμετωπιστεί τάχιστα, πριν η καταστροφή της Μεσογείου γίνει ανεπίστρεπτη.

Στο πλαίσιο του Μεσογειακού Σχεδίου Δράσης του Προγράμματος Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP/MAP) και ενόψει της συνόδου για τη Μεσόγειο που θα πραγματοποιηθεί τον Δεκέμβριο στη Βαρκελώνη, ο ανεξάρτητος συμβουλευτικός οργανισμός Eunomia Research & Consulting, που ειδικεύεται σε θέματα περιβάλλοντος, πραγματοποίησε έρευνα ειδικά για την αντιμετώπιση του προβλήματος ρύπανσης από τα πλαστικά μπουκάλια μιας χρήσης, τα πλαστικά δοχεία τροφίμων και άλλα πλαστικά προϊόντα που χρησιμοποιούνται άπαξ και πετιούνται, όπως καπάκια, καλαμάκια και φίλτρα τσιγάρων. Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από το Περιφερειακό Κέντρο Δράσης για Βιώσιμη Κατανάλωση και Παραγωγή (SCP/RAC) και εξέτασε την παραγωγή, κατανάλωση και διαχείριση μέχρι το τέλος του κύκλου ζωής των ειδών μιας χρήσης σε τέσσερις μεσογειακές χώρες και πιο συγκεκριμένα στην Ελλάδα, την Αίγυπτο, το Μαρόκο και το Μαυροβούνιο.

Οι ερευνητές της Eunomia εργάστηκαν με βάση μοντέλο που είχαν διαμορφώσει για τη Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προσπαθώντας να «μοντελοποιήσουν» και υπολογίσουν τα οφέλη και τα κόστη από κάθε σχετική παρέμβαση. Η έρευνα δεν επικεντρώθηκε στις πλαστικές σακούλες, καθώς για αυτές έχουν ληφθεί μέτρα –τουλάχιστον στις χώρες-μέλη της Ε.Ε.-, τα οποία βρίσκονται σε πορεία υλοποίησης. Εξάλλου, όπως έχουν δείξει παλιότερες έρευνες για τα απορρίμματα που ρυπαίνουν τις παραλίες και τις θάλασσες ζώνες της Μεσογείου, υπάρχει εκτεταμένη παρουσία από πλαστικά μαχαιροπίρουνα, πιάτα, δίσκους, καλαμάκια, αποτσίγαρα, καπάκια διάφορα, πλαστικά μπουκάλια, πλαστικές τσάντες, μπατονέτες, περιτυλίγματα γλυκών και μπαστουνάκια από παγωτά ή γλειφιτζούρια, πλαστικά είδη μεταξύ 2,5 και 50 εκατοστών (αταξινόμητα), κορδόνια και διάφορα θραύσματα από πλαστικό κυρίως, αλλά και γυαλί. Τα ευρήματα αυτά υπογραμμίζουν το γεγονός πως ειδικά στη Μεσόγειο, τα θαλάσσια σκουπίδια προέρχονται ή σχετίζονται άμεσα με είδη μιας χρήσης, που αφορούν μάλιστα πρακτικές μιας «πλαστικής» αναψυχής, χωρίς να περιορίζονται στις πλαστικές σακούλες. Σε άλλες περιοχές του κόσμου η παρουσία απορριμμάτων προερχόμενων από την αλιεία είναι πολύ πιο έντονη.

Οι ερευνητές της Eunomia σημειώνουν επίσης πως και τα μικροπλαστικά αποτελούν σημαντική πηγή ρύπανσης των ακτών της Μεσογείου και προς το παρόν δεν υπάρχουν μέτρα πολιτικής για την αντιμετώπιση του προβλήματος, ενώ και οι έρευνες σε εθνικό επίπεδο για τις πηγές, τους τύπους και τις οδούς αυτής της ρύπανσης παραμένουν περιορισμένες. Μια περαιτέρω μελέτη για τα μικροπλαστικά κρίνεται απαραίτητη.

Ποια μέτρα θα μπορούσαν να ληφθούν για την αντιμετώπιση των χειμάρρων πλαστικών μιας χρήσης που ρυπαίνουν τις μεσογειακές ακτές; Μεταξύ των συστάσεων που διατυπώνει η Eunomia για τις κατευθυντήριες γραμμές περιφερειακής πολιτικής περιλαμβάνονται:

  • Η βελτίωση της συλλογής και του διαχωρισμού των αποβλήτων, ιδίως κατά μήκος παράκτιων περιοχών και υδάτινων οδών.
  • Η απαγόρευση πλαστικών και μη αντικειμένων μιας χρήσης.
  • Η εφαρμογή συστήματος εγγύησης επιστροφής (Deposit Refund Systems – DRS) για τις πλαστικές φιάλες.
  • Η εφαρμογή εθνικών συστημάτων πόσιμου νερού.
  • Εκστρατείες πληροφόρησης του κοινού.
  • Η μεγιστοποίηση της διαλογής των πλαστικών από τα υπολείμματα αποβλήτων, έτσι ώστε να περιοριστούν οι ποσότητες που πηγαίνουν για υγειονομική ταφή ή ανάκτηση ενέργειας.

Ιδιαίτερη σημασία έχει μια επισήμανση που αφορά την υποτιθέμενη αντικατάσταση των πλαστικών ειδών μιας χρήσης από άλλα εναλλακτικά, επίσης μιας χρήσης, αλλά υποτίθεται «φιλικά προς το περιβάλλον», όπως το «βιοαποδομήσιμο» πλαστικό. Τα υλικά αυτά «δεν θεωρούνται αξιόπιστες εναλλακτικές λύσεις».

Το… παράδειγμα της μπίρας

Υπάρχουν «εκτεταμένες παρανοήσεις» σχετικά με τις επιλογές διαχείρισης στο τέλος της ζωής τους, «οι οποίες στην πραγματικότητα είναι περιορισμένες και δεν παρουσιάζουν κανένα πρόσθετο όφελος σε σχέση με τα πλαστικά μιας χρήσης, εκτός από πολύ λίγες περιπτώσεις». Η έρευνα υπογραμμίζει πως μόνο η αξιοποίηση ειδών πολλαπλής χρήσης μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των απορριμμάτων στο θαλάσσιο και επίγειο περιβάλλον.

Η έρευνα της Eunomia προχώρησε ιδιαίτερα σε υπολογισμό του κοινωνικοοικονομικού και περιβαλλοντικού αντικτύπου ορισμένων μέτρων. Ένα από αυτά που εξετάστηκαν ιδιαίτερα ήταν η εφαρμογή συστήματος εγγύησης επιστροφής (DRS) για τα πλαστικά μπουκάλια, κάτι που ισχύει σήμερα για μεγάλο μέρος των γυάλινων φιαλών (π.χ. μπουκάλια μπίρας). Το σύστημα αυτό σημαίνει πως το προϊόν επιβαρύνεται με ένα τέλος, το οποίο δίδεται πίσω στον καταναλωτή όταν επιστρέψει το πλαστικό μπουκάλι για ανακύκλωση. Σύμφωνα με την εκτίμηση της έρευνας, το σύστημα αυτό μπορεί να αναδειχθεί ως το πιο επιτυχημένο από τα μέτρα μείωσης των θαλάσσιων πλαστικών απορριμμάτων, καθώς ενδέχεται να αποτρέψει σε ετήσια βάση 16.000 τόνους θαλάσσιων απορριμμάτων έως το 2030, καθώς και να εξοικονομήσει την εκπομπή 620.000 τόνων ισοδύναμου CO2, συμβάλλοντας στην ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής.

Επίσης, η ανάπτυξη των συστημάτων διευρυμένης ευθύνης παραγωγού (Extended Producer Responsibility, EPR), που καθιστούν τις βιομηχανίες παραγωγής και τις εταιρείες εισαγωγής-διανομής οικονομικά υπεύθυνες για την αποφυγή δημιουργίας απορριμμάτων και τη διαχείρισή τους, εκτιμάται πως μπορεί να αποτρέψει ακόμα 10.000 τόνους θαλάσσιων σκουπιδιών. Υπολογίζεται πως μπορεί να αυξηθεί κατά 50% η συλλογή των ειδών που καλύπτονται από συστήματα EPR, μειώνοντας αντίστοιχα τη θαλάσσια ρύπανση.

Αθροιστικά αυτές οι δύο παρεμβάσεις μπορούν να αποτρέψουν 26.000 τόνους πλαστικών να πέσουν στη Μεσόγειο. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με τη μελέτη, τα συστήματα DRS μπορούν να δημιουργήσουν 11.500 θέσεις εργασίας και να εξοικονομήσουν 15 εκατομμύρια ευρώ σε κόστος διαχείρισης αποβλήτων, ενώ πολλαπλάσιο είναι το όφελος από τη μείωση του λεγόμενου εξωτερικού περιβαλλοντικού κόστους, δηλαδή του κόστους από τη ρύπανση, καθώς φτάνει τα 2,2 δισεκατομμύρια ευρώ για το DRS και 1,4 δισ. ευρώ για το EPR. Όλα αυτά βεβαίως μένουν να εξεταστούν ενόψει της επόμενης συνόδου για τη Μεσόγειο στη Βαρκελώνη.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.